Gąbin - Kurs szycia na maszynach Singer - Chaim Zandman - Judaika - ok.1930

    Piękne zdjęcie formatu pocztówkowego z lat 30-tych ubiegłego wieku. - kupione na łódzkim targowisku. Dlaczego było na terenie Łodzi, trudno teraz powiedzieć... Być może jedna z przyszłych krawcowych ze zdjęcia wyemigrowała za pracą do Łodzi?
    Fotografem, który zrobił to zdjęcie był Chaim Zandman, który był właścicielem "MODERNE" w Gąbinie.

Gąbin – miasto w Polsce w województwie mazowieckim, w południowej części powiatu płockiego, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Gąbin. Miasto położone jest nad rzeką Nidą, niedaleko Wisły, w odległości około 100 km od Warszawy i Łodzi. Krzyżują się tu drogi wojewódzkie z Płocka i Żychlina oraz z Łącka i Sochaczewa. Wikipedia
Pod skanami zdjęć bardzo ciekawe informacje o społeczności żydowskiej w Gąbinie, znaleziono pod:

* - Historia społeczności | Wirtualny Sztetl

https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/g/...gabin/99-historia.../137287-historia-spoleczno..

* - W końcu XIX i początkach XX w. wśród ludności żydowskiej rozprzestrzeniały się informacje o możliwości emigracji do Ameryki. Zajmował się tym Abram Moserban, który czerpał z tego dochody. Zachęceni mieszkańcy Gąbina i okolicznych wsi zlecali mu, za stosowna opłatą, zorganizowanie wyprawy za ocean.

30 kwietnia 1882 r. doszło do bijatyki między Żydami a Polakami. Powodu dostarczyła kłótnia dwóch kupców: Polaka i Żyda. Przerodziła się ona w walkę uliczną, w czasie której na ulicach powybijano szyby w kilkudziesięciu domach i sklepach. Ciężko pobito 6 osób. Dopiero przybycie oddziału wojska uspokoiło nastroje. Aresztowano 16 uczestników zajść.

W 1908 r. rozpoczęto remont synagogi, który trwał do 1911 r. W roku tym wybrano także nowego rabina. Został nim Lejb Złotnik. W czasie I wojny światowej utworzono w 1914 r. Komitet Obywatelski. W 15 osobowym gremium znalazło się 6 Polaków, 5 Żydów i 4 Niemców.

W okresie międzywojennym większość Żydów trudniła się drobnym handlem, handlem domokrążnym i rzemiosłem. Byli właścicielami małych sklepów i kramów, gdzie sprzedawali płótno, galanterię, skóry, buty i produkty spożywcze. Na ogólną liczbę 488 gąbińskich rzemieślników, 198 było Żydami. W 1935 r. w Gąbinie działało 65 krawców żydowskich, 15 kamaszników, 25 szwaczek i hafciarek, 7 kapeluszników, 28 szewców, 5 ślusarzy, 10 blacharzy, 4 stolarzy, 4 murarzy, 5 fryzjerów, 5 piekarzy oraz 14 rzeźników. Kilku Żydów utrzymywało się z usług transportowych (właściciele wozów, tragarze). Robotnicy żydowscy pracowali w zakładach rzemieślniczych na terenie miasta, m. in. garbarniach i zakładach szewskich. Sezonową formą zarobku były usługi świadczone letnikom, coraz chętniej spędzającym wakacje w Gąbinie. Powstało wówczas kilka pensjonatów. W miesiącach letnich rosły także dochody sklepów spożywczych. W 1922 r. 129 rzemieślników żydowskich zorganizowało się w Zrzeszenie, które posiadało kilka oddziałów według typu zajęcia. Oddział krawiecki został utworzony w 1933 r., oddział kamaszników – w 1935 r. Następnie powstały także oddziały ślusarzy i blacharzy oraz rzeźników i piekarzy. Z inicjatywy Zrzeszenia w 1931 r. utworzono Bank Rzemieślników i Drobnych Kupców, którego kapitał zakładowy wyniósł 10 000 zł. Również w 1922 r. powstało Zrzeszenie Drobnych Kupców i Handlowców, posiadające 92 członków. W 1927 r. powstała Bezprocentowa Kasa Pożyczkowa Gemiles Chesed, która udzielała ok. 700 pożyczek rocznie ubogim rzemieślnikom i drobnym przedsiębiorcom. W tym samym roku powstał także Bank Ludowy z kapitałem zakładowym 17 tys. zł.

W okresie wielkiego kryzysu, w latach 1928–1930, pogorszyła się sytuacja materialna wielu gąbińskich Żydów, do tego stopnia, że społeczność żydowską dotknął głód. Ubogim i potrzebującym z pomocą przychodziły żydowskie organizacje samopomocowe, m.in. powstałe w 1923 r. „Bejt Lechem” (zajmujące dożywianiem ubogich) oraz działające od 1926 r. „Linas Ha-Cedek” (niosące pomoc medyczną biednym Żydom). Kryzys i związane z nim bezrobocie wpłynęły na emigrację znacznej liczby gąbińskich Żydów. W latach 1920–1935 do Stanów Zjednoczonych wyjechało 47 rodzin oraz 127 pojedynczych osób, a 3 rodziny i 31 osób wyemigrowały do Palestyny.

W okresie międzywojennym gąbińscy Żydzi prowadzili ożywioną działalność polityczną, społeczną oraz kulturalną. W mieście powstały oddziały partii związanych z ruchem syjonistycznym – Organizacji Syjonistycznej (syjoniści ogólni), Mizrachi (syjonistów-ortodoksów) oraz Poalej Syjon (syjonistów-socjalistów). Młodzi Żydzi zrzeszali się w skautowskich organizacjach syjonistycznych, m.in. w Ha-Szomer ha-Cair, znajdującej się pod wpływami syjonistów ogólnych, czy Ha-Szomer ha-Dati – organizacji młodych mizrachistów. Kobiety wstępowały do działającego w Gąbinie od 1934 r. oddziału Międzynarodowego Zrzeszenia Kobiet Żydowskich (Women International Zionist Organization – WIZO). Ortodoksi skupieni byli w Agudzie, a żydowscy socjaliści w Bundzie. O poparciu społecznym dla poszczególnych partii mogą świadczyć wyniki wyborów do zarządu Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Gąbinie w 1931 r., w których syjoniści zdobyli 3 mandaty, rzemieślnicy – 4, a Aguda – 1 mandat.

W omawianym okresie dzieci żydowskiej uczyły się w chederach u prywatnych nauczycieli – mełamedów oraz w szkole działającej przy gminie i przez nią subsydiowanej – Talmud-Torze. Uruchomiono także kursy wieczorowe dla młodzieży pracującej, gdzie nauczano języka hebrajskiego oraz historii Żydów. Kursy te były dofinansowywane przez gminę. Próby założenia nowoczesnej szkoły w Gąbinie zakończyły się fiaskiem. Szkoły tego typu działały przez krótki czas, a o ich zamknięciu decydowała trudna sytuacja finansowa rodziców. Z tych samych powodów w 1926 r. zamknięta została, założona przez syjonistów szkoła „Tarbut”, a w 1933 r. klub dla dzieci prowadzony przez WIZO. W mieście działały dwie biblioteki: syjonistyczna (dysponująca zbiorem 3 tys. woluminów w języku jidysz, hebrajskim i polskim) oraz bundowska (posiadająca 2,7 tys. książek), przy której działało także kółko dramatyczne i literackie. W Gąbinie działało również kilka klubów sportowych, m.in. Makabi (od 1921 r.) oraz Ha-Poel (od 1935 r.).

Narastający w latach 30. XX w. kryzys ekonomiczny wpłynął na zubożenie gąbińskiej gminy. Z jednej strony znaczna część żydowskich rodzin opuściła miasto, z drugiej kurcząca się gmina musiała utrzymywać rzesze ubogich. W efekcie zmniejszył się jej budżet, a wzrosły wydatki na pomoc społeczną. W 1930 r. z budżetu wynoszącego 37 267 zł na pomoc ubogim przeznaczono 1700 zł. W 1935 r. budżet wyniósł 26 138 zł, a na pomoc społeczną przekazano kwotę 2600 zł. W 1935 r. z pomocy kasy gminy na święto Pesach skorzystało 130 osób.

Po wybuchu II wojny światowej rozpoczęły się prześladowania ludności żydowskiej. 25 września 1939 r. Niemcy zgromadzili na Nowym Rynku żydowskich mężczyzn. Zostali oni brutalnie pobici. W tym samym czasie, Niemcy podpalili synagogę. Spłonęła także część dzielnicy żydowskiej.

W sierpniu 1941 r. utworzono getto w rejonie tzw. „Budek” i ul. Kilińskiego. Przebywało w nim około 2100 osób. Zostało ono zlikwidowane w kwietniu 1942 roku. W trakcie likwidacji zastrzelono 12 osób. Około 300 mężczyzn wywieziono do Gostynina i Konina. Pozostałych wywieziono do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem i zamordowano. Całkowitemu zniszczeniu uległ cmentarz żydowski.

Po zakończeniu działań wojennych w Gąbinie powstał Komitet Żydowski, w którym zarejestrowały się 23 osoby. Dalsze losy Żydów z Gąbina są nieznane. Można przypuszczać, że większość ocalonych w kolejnych latach opuściła Polskę