Pabianice - Szkoła Handlowa -Świadectwa - Biskupski Czesław - Henryk Świetlicki 1911-18

Przedstawiam trzy wzory świadectw szkolnych z Pabianic. O istnieniu Szkoły Handlowej w Pabianic pisałem wcześniej w materiale o podpułkowniku Henryku Świetlickim, uczniu tej sławnej szkoły:
Podpułkownik Henryk Świetlicki - Pierwszy Obywatel Pabianic - Legiony Polskie - cz.3
W tym opracowaniu posłużyłem się dokumentami z trzech źródeł:
1. Historią Szkoły w I Liceum w Pabianicach *
2. Dokumentami Rodziny Świetlickich
3. Świadectwami szkolnymi z moich zbiorów.
Zamieszczam opracowanie :

" Rozwój przemysłu w Pabianicach, częstsze stosowanie maszyn, zmuszał fabrykantów do zatrudniania wykwalifikowanych robotników. Należało więc stworzyć dla nich szkoły. Pierwszą była elementarna, utworzona w 1886 r. przez Towarzystwo Akcyjne Krusche i Ender dla pracujących w fabryce małoletnich robotników. W tym samym

czasie powstała także dwuklasowa szkoła żeńska. Pabianice miały charakter przemysłowo - handlowy, wzrastała liczba mieszkańców, brakowało wykwalifikowanych kadr dla przemysłu, handlu i administracji. Przemysł włókienniczy potrzebował nie tylko robotników, ale także ekonomistów, kupców i księgowych. Dzieci coraz zamożniejszych obywateli miasta musiały uczęszczać do średnich szkół w Łodzi, co przy braku komunikacji tramwajowej i kolejowej było bardzo uciążliwe. Dlatego też w 1896 r. zrodził się pomysł uruchomienia szkoły handlowej.

Wybrano komitet organizacyjny i opracowano Statut 7-mio Klasowej Szkoły Handlowej. Na jej czele stała Rada Opiekuńcza z Oskarem Kindlerem jako przewodniczącym, która rozporządzała funduszami i majątkiem placówki. Na siedzibę szkoły przeznaczono trzypiętrowy

budynek przy ulicy Pułaskiego 14 [ dawniej Długiej ], który wyremontowano i wyposażono w sprzęt i pomoce naukowe. Szkoła posiadała 13 pomieszczeń i 2 mieszkania dla pracowników.

Uczniowie płacili za naukę, ale kwoty nie były wystarczające, toteż członkowie Rady - pabianiccy przemysłowcy - często pokrywali deficyty z własnych środków. We wrześniu i październiku 1898 r. odbyły się pierwsze egzaminy wstępne do Miejskiej Szkoły Handlowej. Przyjęto 132 uczniów do czterech klas. Uroczyste otwarcie szkoły nastąpiło w dniu 02.10.1898 r. Kilkanaście miesięcy później otworzono Handlową Szkołę Żeńską - przyjęto 57 uczennic. Pierwszym dyrektorem obu placówek został Aleksander Lubański. Pierwsza matura odbyła się w roku szkolnym 1903/1904. Wśród uczniów przeważały dzieci zamożnych rodziców, ale stosowano też szeroko pomoc materialną i finansową dla zdolnych, ale biednych dzieci, które stanowiły przeciętnie 15 % uczących się. Szkoła w zamierzeniu władz rosyjskich miała oprócz kształcenia kadr, przyspieszyć rusyfikację, jednak wbrew tym oczekiwaniom stała się propagatorką kultury, języka polskiego i narodowych tradycji. 

Świadectwo Szkoły Handlowej z roku 1911, na nazwisko Biskupski Czesław

Młodzież grupowała się w tajne organizacje niepodległościowe. Działalność ta przybrała na sile w 1905 roku, kiedy to cały kraj ogarnął entuzjazm, pojawiła się nadzieja na przywrócenie swobód narodowych. Uczniowie starszych klas strajkowali, domagając się zmiany języka wykładowego z rosyjskiego na polski. Osiągnięto to w styczniu 1906 r. Pociągnęło to za sobą również zmiany kadrowe - wyjechała większość Rosjan, nowym dyrektorem został Henryk Lipski. W tym samym czasie stopniowo zaczęto wprowadzać koedukację, łącząc klasy męskie i żeńskie. Proces ten został zakończony w roku szkolnym 1911/12. Koedukacja okazała się

korzystna pod względem wychowawczym, naukowym i finansowym. Dziewczęta stanowiły 1/3 , a chłopcy 2/3 uczniów. Pomimo tych działań oszczędnościowych rósł udział sponsorów w finansowaniu szkoły - 55 % kosztów ponosili uczniowie, natomiast 45 % pabianickie firmy, a zwłaszcza Krusche i Ender oraz R. Kindler i R. Saenger. Wraz z przekształceniem szkoły rosyjskiej na polską zmienił się skład narodowościowy: Polacy stanowili teraz ok. 70 % uczniów, a Niemcy i Żydzi po ok. 15 %. Absolwenci często kontynuowali naukę nie tylko w kraju, ale też za granicą, np. we Fryburgu w Szwajcarii, Nancy we Francji, na Politechnice Lwowskiej i innych znanych uczelniach. W szkole polskiej bardziej interesowano się rozwojem fizycznym. Lekcje gimnastyki, oddzielnie dla chłopców i dziewcząt, odbywały się codziennie po południu – najpierw w wynajmowanych pomieszczeniach, a od 1912/13 roku we własnej sali gimnastycznej. W latach poprzedzających I wojnę światową w szkole rozpoczęły działalność liczne tajne organizacje niepodległościowe m.in. Zarzewie i Skauting[1912/13]. I wojna światowa przyniosła Pabianicom nieszczęście. W pierwszych miesiącach walk niemiecko - rosyjskich miasto kilkakrotnie przechodziło z rąk do rąk. Ostatecznie Niemcy zajęli je w grudniu 1914 r. i pozostali w nim do końca wojny. Z powodu wyjazdu lub powołania do armii rosyjskiej większości personelu nauczycielskiego Szkoła Handlowa w roku szkolnym 1914/15 była nieczynna.

 Dzięki staraniom dyrektora Henryka Lipskiego i pracownikom

administracji udało się uchronić budynek i wyposażenie przed dewastacją i rabunkiem. W gmachu szkoły w czasie wojny mieścił się szpital, następnie poczta i składy wojskowe. Władze okupacyjne, w wyniku zaangażowania się Rady Opiekuńczej, zezwoliły na ponowne uruchomienie szkoły w roku szkolnym 1915/16. Upadek życia gospodarczego wpłynął na zubożenie ludności. 

Oryginalne dowody wpłaty na nazwisko Henryka Świetlickiego.

Wielu rodzicom magistrat udzielał pożyczek na opłacanie czesnego, które zresztą zostało znacznie obniżone. W roku szkolnym 1916/17, w celu uzyskania dla abiturientów prawa wstępu na Uniwersytet i Politechnikę Warszawską, przekształcono za zezwoleniem władz okupacyjnych Szkołę Handlową na 8-io klasową Szkołę Realną. Poczyniono duże zmiany w programie nauczania, likwidując obowiązkowe nauczanie przedmiotów handlowych. 

Wskutek wprowadzenia klasy ósmej oraz nieczynności części innych szkół średnich, zwiększyła się liczba uczniów do ok. 450-u. W czasie wojny zrezygnowano z egzaminów przejściowych z klasy do klasy, promocja odbywała się na podstawie stopni rocznych. W roku 1917 ograniczono również ilość egzaminów maturalnych. W szkole półlegalnie, ale aktywnie działała drużyna skautowa. Kolportowano pisma z Krakowa i Warszawy, organizowano zbiórki w Lasku Miejskim i lesie w Chechle, prowadzono szkolenie wojskowe i ideowe. Wielu uczniów wstąpiło do Legionów, wielu z tych co zostali w Pabianicach służyło w Polskiej Organizacji Wojskowej. Wieczorem 10 listopada 1918 r. pabianiczanie, w tym uczniowie klas starszych Szkoły Realnej, zebrali się w Domu Ludowym, gdzie opracowano plan rozbrajania Niemców. Uczniowie klas VII i VIII zajęli budynek pocztowy, współuczestniczyli w opanowaniu fabryk i dworca kolejowego, rozbrajali okupantów. 

Jednak szkoła nie przestawała pełnić swojej funkcji, nauka w klasach młodszych odbywała się normalnie, a w klasach starszych zajęcia wznowiono po feriach Bożego Narodzenia....” 

* Tekst autorstwa Waldemara Borynia - www.lo1pab.nazwa.pl/index.php?view...id=1%3Ahistoria...2