Borowa Wilhelmswalde - Kościół ewangelicki - Freie Presse - 1934

 Bardzo ciekawy artykuł dotyczący Borowej, poświęcenia nowego kościoła ewangelickiego. Nie przetrwał zbyt długo, zniknął jak i inne kościoły w tej okolicy.

Freie Presse. Jg. 12, 1934, nr 181 + Beibl.

    W niedzielę, 24 czerwca, został poświęcony nowo wybudowany, piękny dom modlitwy. W uroczystościach wzięli udział liczni członkowie zgromadzenia oraz współwyznawcy z sąsiednich parafii. Obecni pastorzy to. Wannagat - Łódź, Löffler - St. Matthäigem. Łódź, Böttcher -Nowosolna i miejscowy pastor Kneifel. Reprezentowane były następujące chóry: Chór Kościelny "Concordia"-Brzeziny, Chór Męski Brzeziny, Chóry Katarzynów i Königsbach (Bukowiec). Chórami puzonowymi były: Borowo, Grünbach (Łaznowska Wola) i Wiączyn. Obchody rozpoczęły się na Placu gdzie stała stara szkoła i dom modlitwy, który spłonął 13 kwietnia ubiegłego roku. Po wspólnym odśpiewaniu pieśni pastor Böttcher wygłosił przemówienie, w którym wychwalał Boże miłosierdzie, które znalazło swój wyraz w ukończonym właśnie domu modlitwy. Dlatego też zgromadzenie gminnego Kantoratu musiało opuścić stare, ukochane miejsce, z którym wiązało się tak wiele wspomnień, i skupić się teraz wokół swojego nowego domu modlitwy. Pastor Böttcher zakończył swoje przemówienie modlitwą, po której Chór Męski z Brzezin odśpiewał pieśń "Strumienie łaski". Następnie uformowała się procesja, która niosąc przed sobą krzyż, ruszyła do nowego kościoła. Tutaj, po ogólnym hymnie, miejscowy pastor Kneifel mówił o J 14, 19: "Ja żyję, a wy też będziecie żyć". Upamiętnił stary dom modlitwy, z którego płynęła rzeka życia do zgromadzenia w Kantoracie. Tak też będzie z nowym domem Bożym. Z niej też powinna płynąć rzeka życia do domów i rodzin Kantoratu, budząc nową wiarę i łącząc serca wielu z Panem. On, Pan, żyje i tak samo żyć będą Jego swoi, których własnością się stał. Następnie chór kościelny z Brzezin odśpiewał pieśń: "Wejdź w jego bramy z dziękczynieniem". Następnie kantor przekazał klucz do kościoła miejscowemu proboszczowi, który otworzył kościół. Tym samym rozpoczęła się główna uroczystość. Po hymnie "Cudowny Król" pastor Böttcher sprawował liturgię, po której chór Katarzynów odśpiewał hymn: "Daj nam, Boże, łaskawe ucho z Twoich niebiańskich wyżyn! Pastor Wannagat głosił na podstawie Ps. 42, 2 i 3: "Jak jeleń woła o świeżą wodę, tak dusza moja, Boże, woła do Ciebie". Wyjaśnił, że szukanie Boga jest przeznaczeniem człowieka, natomiast znalezienie Boga jest szczęściem człowieka. Temu celowi powinien służyć także nowy dom modlitwy. Powinna ona pomóc wielu osobom z kantoratu Borowo odnaleźć Jezusa Chrystusa, a przez to i szczęście w życiu. Po tym przemówieniu nastąpiła pieśń chóru Königsbacher: "O Wielki Boże". Następnie, jako drugi mówca, pastor Löffler głosił kazanie na temat Psalmu 118, **24 ("Oto dzień, który Pan uczynił..."), a ks. 3, 11 ("Trzymaj to, co masz"). Wyraził radość z powodu Cnadentagu, który Pan dał kantoratowi w Wilhelmswaldzie, i napomniał, by pozostać wiernym wyznaniu ewangelicko-luterańskiemu. Jak kiedyś ojcowie, tak teraz ich potomkowie powinni być dobrymi luteranami i chodzić w sile swojej wiary. Następnie brzeziński chór męski nastrojowo odśpiewał hymn: "Święty, święty, święty!". Następnie na kazalnicę wszedł miejscowy pastor Kneifel, opierając swoje przemówienie na Mt 6, 13 I "Twoje jest królestwo i moc, i chwała na wieki wieków"). Wyjaśnił, że Borowo przeżyło już wiele pamiętnych lat i dni. Ale wszystkie one były daleko w cieniu tego dnia konsekracji. Z radosnymi, wdzięcznymi sercami członkowie kantoratu mogą wyznać: "Dzięki Bogu, że mamy nowy dom modlitwy! Dla nich jest to miejsce, gdzie w ich sercach robi się pokój królestwa Bożego: tu ponadto zstępuje moc z nieba, a spojrzenia wiary trafiają do wieczności. Po kazaniu pastor Kneifel przedstawił krótkie sprawozdanie z budowy domu modlitwy. Między innymi poinformował zgromadzonych, że kosztowała ona około 13 000 zł, a datki na budowę złożyli członkowie kantoratu z Borowa, a także parafianie z innych wsi oraz współwyznawcy z zewnątrz, zwłaszcza z Łodzi i okolic. Dobrowolne datki były zbierane na: Gustav Friedenstab, Wilhelm Gust (syn Augusta), Rudolf Patzer, Paul Kirsch, Adolf Meier, Emil Höft, Reinhold Gust, Wilhelm Gust (syn Friedricha), Theodor Kelm, Oskar Zelmer, Rudolf Gitzel, pani Auguste Eust, pani Emilie Vock i pani Jeß. Członkami komitetu budowy byli: Miejscowy pastor Kneifel, Gustaw Friedenstab. Adolf Höft, Wilhelm Gust, August Röhl, Theophil Groß, Christian Zemann, Rudolf Patzer - wszyscy z Borowa oraz Adolf Pietsch z Łodzi. Ponadto miejscowy pastor podziękował za udział w uroczystościach pastorom, chórom śpiewaczym i puzonowym, członkom zboru oraz współwyznawcom z zewnątrz. Następnie Brzeziński Chór - odśpiewał pieśń "Jehowa, Twemu imieniu cześć, moc i chwała". 

    Następnie miejscowy pastor Kneifel, w asyście pastorów Wannagata i Löfflera, poświęcił z ołtarza nowy dom modlitwy. W międzyczasie pastor V ö t t ch e r -Nowosolna udał się na obchody stulecia niemieckiej protestanckiej wspólnoty szkolnej w Antoniewie-Stokach koło Łodzi. Liturgię na zakończenie wygłosił pastor Wannagat. Imponującą uroczystość w domu modlitwy zakończył luterański hymn "Ein' feste Burg ist unser Gott" (Nasz Bóg jest potężną twierdzą). Należy również wspomnieć, że liczba osób uczestniczących w spotkaniu była tak duża, że nie wszyscy mogli znaleźć miejsce w domu modlitwy. Z tego powodu ewangelista Wendland z Płocka zorganizował spotkanie dla osób spoza domu modlitwy. Po południu odbyła się impreza plenerowa z loterią na zastawy, strzelaniem do gwiazd itp. była to zadowalająca impreza. To było satysfakcjonujące wydarzenie. Zadowalający był również sukces finansowy (ponad 1000 zł). 24 czerwca 1934 roku był kamieniem milowym w rozwoju Wilhelmswald Kantoratsgemeinde. Jest to 5 dom modlitwy, który miejscowy proboszcz Kneifel poświęcił w ciągu swoich dziewięciu lat pracy w brzezińskiej parafii: 1. w Zielonej Górze (Grünberg) w 1925 r., 2. w Leosinie w 1928 r., 3. w Felicjanowie w 1928 r., 4. w Żakowicach w 1934 r., 5. w Borowie w 1934 r. Ponadto w 1928 r. wybudowano szkołę w Teolinie, gdzie również ma powstać kantorat. Planowana jest także budowa nowych domów modlitwy w Józefowie koło Rogowa, w Katarzynowie i Albertowie.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Sonntag, den 24. Juni, wurde hier das neuerbaute schöne Bethaus eingeweiht. Zahlreiche Gemeindeglieder und Glaubensgenossen benachbarter Kirchspiele nahmen an der Festseier teil. Von den Pastoren erschienen: Wannagat-Lodz, Löffler-St. Matthäigem. Lodz, Böttcher -Nowosolna und Ortspastor Kneifel. Von den Eesangchören waren vertreten: Kirchengesangverein „Concordia"-Brzeziny, der Männerchor Vrzeziny, die Gesangchöre Katarzynow und Königsbach (Bukowiec). Von den Posaunenchören beteiligten sich: Borowo, Grünbach (Laznowska Wola) und Wiaczyn. Die Feier begann auf dem

Platz,

wo früher das alte, am 13. April v. I . abgebrannte Schulen Bethaus stand. Nach einem gemeinsam gesungenen Lied hielt Pastor Böttcher eine Ansprache, in der er Gottes Barmherzigkeit pries, die ihren Ausdruck in dem nun vollendeten Bethaus gesunden habe. Daher müsse die Kantoratsgemeinde, von der alten liebgewonnenen Stätte scheiden, an die sich so viele Erinnerungen knüpfen, und sich jetzt um ihr neues Bethaus scharen. Seine Ansprache schloß Pastor Böttcher mit einem Gebet, worauf dann der Brzeziner Männerchor das Lied „Ströme der Gnade" vortrag. Dann bildete sich ein Zug, der, unter Vorantragung des Kreuzes, sich zum neuen Gotteshaus bewegte. Hier sprach nach einem allgemeinen Liede Ortspastor Kneifet über Joh. 14, 19: „Ich lebe, und ihr sollt auch leben". Er gedachte des alten Bethauses, aus dem sich ein Strom des Lebens in die Kantoratsgemeinde ergossen hat. So soll es auch mit dem neuen Gotteshaus fein. Auch aus ihm soll ein Strom des Lebens in die Häuser und Familien des Kantorats fließen, neuen Glauben weckend und die Herzen vieler mit dem Herrn verbindend. Er, der Herr, lebe, und so sollen auch die Seinen, deren Eigentum er geworden, auch leben. Darauf sang der Brzeziner Kirchengesangverein das Lied: „Gehet zu seinen Toren ein mit Danken". Dann überreichten die Kantoratsvorsteher dem Ortspastor den Kirchenschlüssel, der das Gotteshaus öffnete. Somit nahm hier die Hauptfeier ihren Anfang. Nach dem Liede „Wunderbarer König" hielt Pastor Böttcher die Liturgie, worauf dann der Katarzynower Gesangchor das Lied: „Leih aus deinen Himmelshöhen uns, o Gott, ein gnädig Ohr!" vortrug. Es predigte Pastor Wannagat über Ps. 42, 2 u. 3: „Wie der Hirsch schreit nach frischem Wasser, so schreit meine Seele, Gott, zu dir". Er führte aus, daß Gott suchen, die Bestimmung des Menschen sei, dagegen Gott finden sei das Glück des Menschen. Diesem Ziele solle auch das neue Bethaus dienen. Es solle mit dazu verhelfen, daß viele aus dem Borowoer Kantorat Jesum Christum und damit auch das Glück ihres Lebens finden. An diese Ansprache schloß sich das Lied des Königsbacher Gesangchors: „O großer Gott". Dann predigte als zweiter Redner Pastor Löffle r über Psalm 118, **24 („Dies ist der Tag, den der Herr gemacht...") und Off. 3, 11 („Halte, was du hast"). Er äußerte seine Freude über den Gnadentag, den der Herr dem Wilhelmswälder Kantorat geschenkt hat, und ermahnte, dem evangelisch-lutherischen Bekenntnis treu zu bleiben. Wie einst die Väter, so sollen auch jetzt ihre Nachkommen gute Lutheraner sein und in der Kraft ihres Glaubens wandeln. Darauf trug der Brzeziner Männerchor stimmungsvoll das Lied: „Heilig, heilig, heilig!" vor. Dann betrat die Kanzel Ortspastor Kneifel, der seiner Ansprache Mt. 6,. 13 I „Dein ist das Reich und die Kraft und die Herrlichkeit in Ewigkeit") zugrundelegte. Eine Reihe denkwürdiger Jahre und Tage — so führte er aus — habe bereits Borowo erlebt. Doch sie alle feien von diesem Weihetag weit überschattet. Mit jubelndem, dankerfülltem Herzen dürfen die KantoratsMitglieder bekennen: „Gottlob, daß wir ein neues Bethaus haben!" Es sei für sie der Ort, wo dem Reiche Gottes in ihren Herzen Raum gemacht werde: hier werde ferner die Kraft vom Himmel heruntergeholt und Glaubensblicke in die Ewigkeit getan. Nach der Predigt erstattete Pastor Kneifel einen kurzen Bericht über den Bau des Bethauses. U. a . teilte er mit, daß es etwa 13 000 Zl. kostete, und daß für den Bau sowohl die KantoratsMitglieder aus Borowo als auch die Eingepfarrten anderer Ortschaften sowie auswärtige Glaubensgenossen, vor allem aus Lodz und Umgegend,'spendeten. Die freiwilligen Gaben sammelten am: Gustav Friedenstab, Wilhelm Gust (Sohn des August), Rudolf Patzer, Paul Kirsch, Adolf Meier, Emil Höft, Reinhold Gust, Wilhelm Gust (Sohn des Friedrich), Theodor Kelm, Oskar Zelmer, Rudolf Gitzel, Frau Auguste Eust, Frau Emilie Vock und Frau Jeß. Dem Bauausschuß gehörten an: Ortspastor Kneifel, Gustav Friedenstab. Adolf Höft, Wilhelm Gust, August Röhl, Theophil Groß, Christian Zemann, Rudolf Patzer, sämtlich aus Borowo, und Adolf Pietsch aus Lodz. Ferner dankte der Ortspastor den erschienenen Pastoren, Gesang- und Posaunenchören, den Gemeindegliedern und auswärtigen Glaubensgenossen für die Teilnahme bzw. Mitwirkung an der Festfeier. Hierauf sang der Brzeziner Kirchengesangverein das Lied „Jehova, deinem Namen sei Ehre, Macht und Ruhm". Dann weihte vom Altar aus Ortspastor Kneifel, unter Assistenz der Pastoren Wannagat und Löffler, das neue Bethaus ein. Pastor V ö t t ch e r -Nowosolna begab sich inzwischen zum Jahrhundertfest der deutsch-evangelischen Schulgemeinde Antoniew-Stoki bei Lodz. Die Schlußliturgie hielt Pastor Wannagat. Mit dem lutherischen Schutz- und Trutzliede ..Ein' feste Burg ist unser Gott" nahm die eindrucksvolle Feier im Bethaus ein Ende. Erwähnt sei auch, daß die Zahl der Erschienenen so groß war, daß sie nicht alle im Bethaus Platz finden konnten. Darum hielt für die sich außerhalb des Gotteshauses Aufhaltenden Evangelist Wendland aus Plock eine Absprache. Am Nachmittag folgte ein Fest im Freien, verbunden mit einer Pfandlotterie, Sternschießen u. a . m. Es nahm einen befriedigenden Verlauf. Auch der finanzielle Erfolg (über 1000 Zl.) war zufriedenstellend. Der 24. Juni 1934 bildet einen Markstein in der Entwicklung der Wilhelmswalder Kantoratsgemeinde. Es ist somit das 5. Bethaus, das Ortspastor Kneifel während seiner neunjährigen Tätigkeit in der Brzeziner Gemeinde eingeweiht hat: das 1. in Zielona Güra (Grünberg) im Jahre 1925, das 2. in Leosin 1928, das 3 in AM licjanow 1928. das 4. in Zakowice 1934, das 5. in Borowo 1934. Außerdem wurde die Schule in Teolin 1928 erbaut, wo gleichfalls ein Kantorat entstehen soll. Es wird noch der Neubau von Bethäusern in Jozefow bei Rogow, in Katarzynow und Albertow geplant.