PIERWSI OSADNICY
Historia Żydów bełchatowskich wiąże się
ściśle z powstaniem i historycznym rozwojem miasta Bełchatów. Bełchatów
jako posiadłość magnata rywalizował w XVII i pierwszych latach XVIII
wieku z sąsiednim arcybiskupim miastem Grocholice (dzisiejsza dzielnica
Bełchatowa). W tymże to czasie do Polski zaczęły napływać masowo coraz
to nowe rzesze osadników - także do Bełchatowa, gdzie w przeciwieństwie
do Grocholic nie brano pod uwagę spraw wyznaniowych i chętnie popierano
zarówno kolonistów z Zachodu jak i Żydów z większych skupisk w kraju.
Stwarzano dobre warunki rzemieślnikom, którzy byli bardzo cenieni i
stanowili w tym czasie główny element miastotwórczy. Duży napływ
osadników spowodował, że Bełchatów w roku 1737 otrzymał przywilej
urządzania targów i jarmarków a w 6 lat później formalny przywilej
miejski. datę tę traktuje się również jako pierwszą wzmiankę o
osiedleniu się Żydów w Bełchatowie. Śledzenie rozwoju miasta i życie
jego mieszkańców w wieku XVIII jest bardzo trudne, ze względu na
szczupłość materiałów źródłowych. W/g. klasztornej kroniki zgonów oraz
wykazów pogłównego można w przybliżeniu obliczyć, że ok. roku 1750 w
zapisał m.in.Bełchatowie zamieszkiwało kilkanaście osób szlachty, ok. 70
chłopów oraz kilka rodzin imigrantów ze Śląska, Saksonii a także kilka
rodzin żydowskich. Razem około 120 mieszkańców. Pierwsze nazwisko
bełchatowskiego Żyda pojawia się w zapiskach ok. 1790 roku. Braciszek -
kronikarz oo franciszkanów w rubryce świeckiej zapisał m.in. "Moździerz
wielki do strzelania, który był darował konwentowi wielmożny Rychłowski,
znajduje się u Żyda Dawida, którego ten używa do wagi. Konwent upomniał
się , aby był wydany, ale wielmożny wojski nie kazał wydawać. Po
okresie panowania pruskiego (od 1973r.) - głównie osadnictwo niemieckich
kolonistów, zwłaszcza tkaczy, po okresie epidemii cholery (1806r.) -
gdzie zmarło 30% ludności Bełchatowa nastał okres napoleoński. Bełchatów
znalazł się w Królestwie Warszawskim. Znów rozwój miasta oparto na
elemencie osadniczym, głownie wewnętrznej emigracji Żydów. W 1809 r.
odnotowuje się założenie w Bełchatowie księgi stany cywilnego osób
wyznań niechrześcijańskich. dalszy etap w rozwoju osadnictwa, głównie
rzemieślników dla włókiennictwa stwarza konstytucyjne Królestwo Polskie.
Zostają ogłoszone "Przywileje dla cudzoziemców przemysłowców w
Królestwie osiedlających się"
M E C E N A T K A C Z K O W S K I C H
Bełchatów,
dzięki udanym poczynaniom dziedzica Bełchatowa i jednocześnie
burmistrza (w/g ustawy z 1818 r. każde miasto musiało mieć burmistrza)
znalazł się w rzędzie "Miast fabrycznych" Królestwa objętych dekretem
namiestnika z 18 września 1820r. W tym też czasie natrafiamy na pierwszą
szczegółową informację o liczbie ludności żydowskiej, zamieszkującej
Bełchatów.
Znajdujemy ja w ankiecie, która Leon Kaczkowski sporządził w dniu 22 marca 1821r. rozesłaną przez ko9misje wojewódzkie do urzędników municypalnych. Jest to pierwszy opis Bełchatowa. czytamy tam m.in. w mieście zamieszkuje 94 chrześcijan, 158 Żydów, 67 ewangelików, w ogóle głów 352. Znajduje sie kościół ks.ks franciszkanów, którzy komendę administrują (prowadzą parafię). Miasto zabudowane porządnie w linie: "znajduje się bożnica i kierchow i to za rzymskim pozwoleniem". W dalszym opisie burmistrz wymienia fabryki sukienne, a także postrzygalnie, folusz, farbiarnie, olejarnię, garbarnię, wymienia też rzemieślników: szewców, krawców, rymarzy, kowali, bednarzy. Z opisu tego możemy wnioskować, czym zajmowała się ludność Bełchatowa, w tym oczywiście Żydzi, których jak czytamy była większość. Pisząc o porządnej zabudowie miasta w linii burmistrz daje informację o możliwościach dalszego osadnictwa. Dokument nazwany "Etat dla Kassy Ekonomicznej dziedzicznego miasta Bełchatowa" z 3 września 1925r. wymienia nazwiska rzemieślników i kupców bedących w mieście. Wśród sukienników i handlarzy sukna znajdujemy takie nazwiska żydowskie jak: Samuel Felker, Dawid Roven, Szaja Birnbaum, spółka Herszel i Jankiel Birnbaum.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz