Kościół ewangelicko-augsburski w Bukowcu - Osadnicy
https://osadnicy.info/pl/miejsca/koscioly/kosciol-ewangelicko-augsburski-w-bukowcu
Kościół ewangelicko-augsburski w Bukowcu
Nieistniejący kościół ewangelicko-augsburski
Bukowiecka świątynia w latach 30-tych XX wieku. Źródło: Ostlandbild/Rode, 1937, Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi
Pierwszy kościół ewangelicki (lub po prostu dom modlitwy) w Bukowcu został zbudowany już w 1808 roku, pięć lat po założeniu kolonii. Kres jego istnienia przyniosła I wojna światowa. 8 grudnia 1914 roku świątynię zniszczyły wycofujące się wojska rosyjskie; w ogniu stanęło też ponad osiemdziesiąt domów mieszkańców Bukowca.
Do odbudowy świątyni przystąpiono jeszcze przed końcem wojny – 15 lipca 1917 roku położono kamień węgielny, a dokładnie w trzecią rocznicę zniszczenia starego kościoła, nowy budynek został oddany wiernym. Obok wzniesiono też szkołę z mieszkaniem dla nauczyciela i połączono z budynkiem kościelnym. Tak szybka odbudowa były możliwa dzięki determinacji mieszkańców (pod przewodnictwem sołtysa wsi Aleksandra Eglera) oraz wsparciu licznych organizacji i instytucji, przede wszystkim rządu Niemiec. Ogromną rolę odegrało założone w marcu 1916 roku stowarzyszenie „Deutsche Verein, Haupstitz in Lodz” o wyraźnie nacjonalistycznym charakterze. Jej celem była promocja niemieckiej kultury i oświaty; dbało też o zabezpieczenie i wzmocnienie niemieckiej własności na ziemiach polskich. Ponieważ działalność „Deutsche Verein” była zbieżna z polityką władz okupacyjnych, rząd niemiecki udzielał jej finansowego wsparcia. Pomoc dla kolonistów z Bukowca okazało też Stowarzyszenie Gustawa Adolfa z Lipska, na czele z jej przewodniczącym, profesorem Franzem Rendtorffem. Do dziś działalność stowarzyszenia skupia się na pomocy dla ewangelickich kościołów mniejszościowych na świecie. Wsparcia dla odbudowy świątyni w Bukowcu udzielił też warszawski Konsystorz ewangelicko-augsburski. Duże, choć niedookreślone znaczenie miała też pomoc protestanckiego teologa Paula Althausa, w latach 1915–19 pełniącego rolę kapelana w szpitalu polowym w Łodzi (duchowny znany był z nacjonalistycznych poglądów).
Znany z kilku fotografii budynek kościoła zachwyca swoją powściągliwą elegancją. Wzniesiona na planie prostokąta budowla przykryta jest wysokim, dwuspadowym dachem i zwieńczona czworokątną, drewnianą wieżą. Ściany boczne wypełniają dwa rzędy okien; dolne są prostokątne, górne – półkoliście zamknięte. Wejście do świątyni znajduje się w przylegającym do frontowej ściany przedsionku (zawierającym też schody prowadzące na empory). Przy drzwiach umieszczona była tablica z tekstem Am 8. Dezember 1914 von den Russen zerstört, von der Gemeinde mit Hilfe der deutschen Verwaltung größer und schöner wieder aufgebaut („Zniszczony przez Rosjan 8 grudnia 1914 roku, ponownie odbudowany przez miejscową społeczność i niemiecką administrację, jeszcze większy i piękniejszy”).
Wraz z wzniesioną obok szkołą, kościół tworzył spójne założenie architektoniczne. Autorem projektu świątyni miał być nieznany z imienia architekt Schräder (Wilhelm?), mający uprawnienia architekta państwowego (Regierungsbaumeister). Było to najwyższe rangą stanowisko w niemieckiej administracji budowlanej. Realizacji prac podjęła się łódzka firma Alexandra Arndta.
Uroczystość konsekracji kościoła (8 grudnia 1917 roku) uświetniła obecność wielu osób – zarówno duchownych jak i przedstawicieli władzy. Wśród gości był m.in. łódzki pastor Rudolf Gundlach, czy wspomniany kapelan Paul Althaus. Ciekawostką jest, że założyciel „Deitsche Verein” Adolf Eichler, z okazji oddania świątyni do użytku, opublikował pamiątkową broszurę.
Kres istnienia kościoła w Bukowcu przypomina historię wielu innych wiejskich świątyń ewangelickich. Opuszczony i nieużytkowany budynek rozebrano w latach 50-tych lub 60-tych XX wieku. Dziś nie ma po nim żadnego śladu. W niemal niezmienionej postaci zachował się jedynie gmach dawnej szkoły. [2018]
Neuer Hausfreund: Evangelisch-Lutherischer Volks-Kalender für das Jahr 1919, Łódź 1917
Janusz Opaska, Wybrane realizacje Emila Friede – zielonogórskiego architekta powiatowego w latach 1899–1921: www.zgora.pl (dostęp: 30 marca 2018)
Paul Althaus: www.biografie-niemieckie.pl (dostęp: 30 marca 2018)Katarzyna Wójcik, Mniejszość niemiecka na Lubelszczyźnie w latach 1914–1918 [w:] Dzieje Najnowsze, Rocznik XXXIX, 2007
Grundsteinlegung zum Kirchenbau in Koenigsbach [w:] Deutsche Lodzer Zeitung, 17.07.1917, Nr 194
Dank der Gemeinde Koenigsbach [w:] Deutsche Lodzer Zeitung, 11.12.1917, Nr 341
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz