Olechów - Łódź - Cmentarz ewangelicki - Fundacja Kwela

 Fundacja Kwela bardzo aktywnie brała udział w spotkaniu z uczniami szkoły podstawowej w Olechowie jesienią tego roku, miałem przyjemność być obecnym. Mój przyjaciel Horst Milnikiel dużo opowiadał o niemieckich osadnikach. Kilka dni później było spotkanie na niedaleko położonym od szkoły cmentarzu ewangelickim. Młodzież i kilkoro dorosłych sprzątało w miarę swoich możliwości ten bardzo zaniedbany i zarośnięty cmentarz. Dzisiaj na Facebooku ukazał się ciekawy materiał o Olechowie. Podany jest również numer konta, aby drobnymi datkami wspomódz dalsze prace renowacyjne. Być może ktoś z bliskich spoczywających na tym cmentarzu, mieszkających poza granicami Polski aktywnie włączy się w tę akcję, zapraszam!

Zapraszam także wszystkich, których bliscy spoczywają na tym cmentarzu, piszcie, przesyłajcie swoje wspomnienia, zdjęcia i nformacje, zamieścimy je na forach Fundacji jak i na moim blogu.

NIEMIECKIE I CZESKIE ŚLADY W ŁODZI I REJONIE ŁÓDZKIM

Fundacja Kwela

Podczas październikowych prac porządkowych na cmentarzu ewangelicko-augsburskim na Olechowie natrafiliśmy na jeszcze jeden nagrobek dziecięcy. Płyta upamiętnia Eduarda Hofsässa, chłopca zmarłego w 1888 r., który przeżył zaledwie rok i dziewięć miesięcy. Jego grób znajduje się tuż obok nagrobka Wandy i Oswalda Werk, o którym pisaliśmy na początku listopada.

Ten układ przestrzenny, przypadkowy czy nie, tworzy poruszające sąsiedztwo najmłodszych mieszkańców dawnego Olechowa. Podobnie jak zrobiliśmy to w przypadku rodziny Werk, dziś przywołujemy historię rodziny Hofsäss/Hofses.

Ojcem chłopca był Christoph Hofsass, urodzony w Nowosolnej, kowal, syn Jana Adama Hofsass i Katarzyny z d. Wiesner. Matką - Katarzyna z domu Steigert, pochodząca z Olechowa, córka Georga Steigerta i Krystyny z d. Gross.

Młodzi pobrali się 12 września 1869 r. w kościele luterańskim w Pabianicach, a w kolejnych latach mieszkali w Wiskitnie, Andrzejowie i Olechowie. To właśnie w tych niewielkich wsiach i osadach rodziły się ich dzieci. Nie wiadomo, kiedy dokładnie małżonkowie przeprowadzili się do Łodzi. Wiemy jednak, że to w tym mieście dożyli swoich ostatnich dni. Christoph zmarł w 1916 r., w akcie zgonu odnotowano go jako właściciela domu w Bałutach. Katarzyna zmarła w 1924 r., a jednym ze zgłaszających jej śmierć był zięć, Edward Wegner.

Z akt metrykalnych udało się ustalić kilkoro dzieci tej pary:

• Emma, ur. 9 kwietnia 1878 r. w Jędrzejowie/ Andrzejowie, zm. 4 listopada 1936 r. w Łodzi

• Alma, ur. 23 stycznia 1884 r. w 0lechowie zm. 20 marca 1888 r.

• Eduard, ur. 17 lipca 1886 r. w Olechowie, zm. 18 marca 1888 r.

• Wanda, ur. 8 października 1889 r. w Olechowie, zm. 19 stycznia 1894 r.

Trójka młodszych dzieci (Alma, Eduard i Wanda) zmarła w dzieciństwie, w odstępie zaledwie kilku lat. Alma i Eduard odeszli na początku 1888 roku, niemal równocześnie, Wanda zmarła w 1894 r. w wieku czterech lat.

Oprócz tej czwórki odnaleźliśmy także ich najstarszą siostrę, Krystynę, urodzoną około 1872 r. (datę ustalono na podstawie aktu ślubu). 7 maja 1921 r. w parafii ewangelickiej św. Trójcy w Łodzi odnotowano jej ślub z Józefem Wojciechowskim, lat 53 wdowcem po Paulinie z d. Rüger. Krystyna występuje w dokumencie jako wdowa po Andrzeju Herzog. Udało się również ustalić datę ślubu Emmy Hofses. 24 stycznia 1899., w tej samej parafii, zawarte zostało małżeństwo między Eduardem Wegnerem, rzeźnikiem z Żubardzia, lat 31, a Emmą Hoffsess, lat 20 i 9 miesięcy, mieszkającą przy rodzicach.

Nazwiska świadków chrztów, zgonów i ślubów - Steigert, Milnikel, Jaschke, Rientz, Matuszewski, Litzenburger - układają się w mapę dawnych sąsiedzkich relacji. Ich częsta obecność w dokumentach pokazuje, że rodzina Hofsass była częścią blisko związanej społeczności osadników zamieszkujących okolice Olechowa, Andrzejowa i Nowosolnej.

Nagrobek małego Eduarda jest dziś jedynym odnalezionym śladem po młodszych dzieciach Christopha i Katarzyny. Wiemy jednak, że gdzieś na tym cmentarzu powinna znajdować się również płyta Almy, zmarłej zaledwie kilka dni przed bratem. Być może wiosenne prace odsłonią przed nami kolejne kamienie i pozwolą dopowiedzieć tę historię do końca.

Jeśli podoba Wam się to, co robimy — wesprzyjcie naszą działalność! Dzięki Waszym wpłatom możemy dalej edukować, opowiadać o dziedzictwie Łodzi i działać dla naszego miasta.

Postaw nam kawę: buycoffee.to/fundacja-kwela

Przelew tradycyjny:

Fundacja Kwela

Nr konta: 04 1090 2705 0000 0001 5538 6116

Piotrkowska 124/8, Łódź

KRS: 0001045937

NIP: 7252333259

REGON: 525841196

Tytuł przelewu: Darowizna na cele statutowe

Dziękujemy za każde wsparcie — to dzięki Wam możemy działać dalej!

=======================================================================

Die Kwela-Stiftung hat sich sehr aktiv an einem Treffen mit Grundschülern in Olechów im Herbst dieses Jahres beteiligt, an dem ich teilnehmen durfte. Mein Freund Horst Milnikiel erzählte viel über die deutschen Siedler. Einige Tage später fand ein Treffen auf dem nahe gelegenen evangelischen Friedhof statt. Jugendliche und einige Erwachsene säuberten nach besten Kräften diesen sehr verwahrlosten und überwucherten Friedhof. Heute erschien auf Facebook ein interessanter Beitrag über Olechów. Dort ist auch eine Kontonummer angegeben, auf die man mit kleinen Spenden die weiteren Renovierungsarbeiten unterstützen kann. Vielleicht wird sich jemand, dessen Angehörige auf diesem Friedhof begraben sind und der außerhalb Polens lebt, aktiv an dieser Aktion beteiligen. Ich lade Sie herzlich dazu ein!

Ich lade auch alle ein, deren Angehörige auf diesem Friedhof ruhen, mir zu schreiben, mir Ihre Erinnerungen, Fotos und Informationen zu schicken, wir werden sie in den Foren der Stiftung und in meinem Blog veröffentlichen.

Während der Aufräumarbeiten im Oktober auf dem evangelisch-augsburgischen Friedhof in Olechów stießen wir auf ein weiteres Kindergrab. Die Platte erinnert an Eduard Hofsäss, einen 1888 verstorbenen Jungen, der nur ein Jahr und neun Monate alt wurde. Sein Grab befindet sich direkt neben dem Grabstein von Wanda und Oswald Werk, über den wir Anfang November berichtet haben.

Diese räumliche Anordnung, ob zufällig oder nicht, schafft eine bewegende Nachbarschaft der jüngsten Bewohner des ehemaligen Olechów. Wie wir es im Fall der Familie Werk getan haben, erinnern wir heute an die Geschichte der Familie Hofsäss/Hofses.

Der Vater des Jungen war Christoph Hofsass, geboren in Nowosolna, Schmied, Sohn von Jan Adam Hofsass und Katarzyna, geb. Wiesner. Die Mutter war Katarzyna, geb. Steigert, aus Olechów, Tochter von Georg Steigert und Krystyna, geb. Gross.

Die jungen Leute heirateten am 12. September 1869 in der lutherischen Kirche in Pabianice und lebten in den folgenden Jahren in Wiskitno, Andrzejów und Olechów. In diesen kleinen Dörfern und Siedlungen wurden ihre Kinder geboren. Es ist nicht bekannt, wann genau das Ehepaar nach Łódź gezogen ist. Wir wissen jedoch, dass sie in dieser Stadt ihre letzten Tage verbrachten. Christoph starb 1916, in der Sterbeurkunde wurde er als Eigentümer eines Hauses in Bałuty vermerkt. Katarzyna starb 1924, einer derjenigen, die ihren Tod meldeten, war ihr Schwiegersohn Edward Wegner.

Aus den Standesamtsunterlagen konnten mehrere Kinder des Paares ermittelt werden:

• Emma, geb. am 9. April 1878 in Jędrzejów/Andrzejów, gest. am 4. November 1936 in Łódź

• Alma, geb. am 23. Januar 1884 in Olechów, gest. am 20. März 1888

• Eduard, geb. am 17. Juli 1886 in Olechów, gest. am 18. März 1888

• Wanda, geb. am 8. Oktober 1889 in Olechów, gest. am 19. Januar 1894

Die drei jüngeren Kinder (Alma, Eduard und Wanda) starben im Kindesalter im Abstand von nur wenigen Jahren. Alma und Eduard starben Anfang 1888 fast gleichzeitig, Wanda starb 1894 im Alter von vier Jahren.

Neben diesen vier Kindern fanden wir auch ihre älteste Schwester Krystyna, geboren um 1872 (das Datum wurde anhand der Heiratsurkunde ermittelt). Am 7. Mai 1921 wurde in der evangelischen Gemeinde der Heiligen Dreifaltigkeit in Łódź ihre Hochzeit mit Józef Wojciechowski, 53 Jahre alt, Witwer von Paulina, geb. Rüger, registriert. Krystyna wird in dem Dokument als Witwe von Andrzej Herzog aufgeführt. Es gelang uns auch, das Datum der Hochzeit von Emma Hofses zu ermitteln. Am 24. Januar 1899 wurde in derselben Gemeinde die Ehe zwischen Eduard Wegner, einem 31-jährigen Metzger aus Żubardź, und Emma Hoffsess, 20 Jahre und 9 Monate alt, die bei ihren Eltern lebte, geschlossen.

Die Namen der Trauzeugen, Taufzeugen und Sterbezeugen – Steigert, Milnikel, Jaschke, Rientz, Matuszewski, Litzenburger – ergeben ein Bild der damaligen Nachbarschaftsbeziehungen. Ihre häufige Erwähnung in den Dokumenten zeigt, dass die Familie Hofsass Teil einer eng verbundenen Gemeinschaft von Siedlern war, die in der Umgebung von Olechów, Andrzejów und Nowosolna lebten.

Der Grabstein des kleinen Eduard ist heute der einzige gefundene Hinweis auf die jüngeren Kinder von Christoph und Katarzyna. Wir wissen jedoch, dass irgendwo auf diesem Friedhof auch die Grabplatte von Alma zu finden sein sollte, die nur wenige Tage vor ihrem Bruder verstorben ist. Vielleicht werden uns die Arbeiten im Frühjahr weitere Grabsteine offenbaren und es uns ermöglichen, diese Geschichte zu Ende zu erzählen.

Wenn Ihnen gefällt, was wir tun, unterstützen Sie unsere Arbeit! Dank Ihrer Spenden können wir weiterhin aufklären, über das Erbe von Łódź berichten und uns für unsere Stadt einsetzen.

Laden Sie uns auf einen Kaffee ein: buycoffee.to/fundacja-kwela

Traditionelle Überweisung:

Fundacja Kwela

Kontonummer: 04 1090 2705 0000 0001 5538 6116

Piotrkowska 124/8, Łódź

KRS: 0001045937

NIP: 7252333259

REGON: 525841196

Überweisungszweck: Spende für satzungsmäßige Zwecke

Wir danken Ihnen für jede Unterstützung – dank Ihnen können wir weitermachen!