Stanisław Roman Lewandowski - Kotliny - Rzeźbiarz - Medalier - Krytyk sztuki - Wolnomularz - 1859-1940 - cz.1

 

    Po śmierci nieodżałowanego Pawła Gońdzio, wieloletniego pracownika w gminie Brójce, jego następcą został Kuba Hajduk.

O tym, że pasjonuje się historią, także lokaną z okolic Ozorkowa, dowiedziałem podczas jednej z naszych rozmów. Mamy wiele wspólnych tematów, dzisiaj podczas wspolnego wyjazdu służbowego na terenie gminy Brójce, usłysząłem od niego sensacyjną wiadomość!

Zapytał mnie, czy wiem, kto w Kotlinach był najbardziej znaną osobą? Zacząłem na gorąco grzebać w swoich myślach, wymieniłem Wolskiego, Karpia, Kopę.

Kuba wymienił nazwisko Stanisława Lewandowskiego, nic mi to nazwisko nie mówiło. Jednak podesłał mi linka do materiałów naukowych i oniemiałem z wrażernia!

Nigdy nie przypuszczałem, że tak znamienita osoba urodziła się i mieszkała w naszej gminie. Także to, i to mnie bardzo zdziwiło, że nikt o nim nie wie....

Mogę tylko bardzo podziękować Kubie, co też czynię z największą przyjemnością!

Stanisław Roman Lewandowski (ur. 28 lutego 1859 w Kotlinach k. Piotrkowa, zm. 3 lutego 1940 w Warszawie) – polski rzeźbiarz, medalier, krytyk sztuki, dramatopisarz, wolnomularz.

Urodził się 28 lutego 1859 w Kotlinach, w rodzinie Ludwika i Antoniny z Ambroziewiczów. Ukończył szkołę średnią w Krakowie. Rzeźbę studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (lata 1879–1882) u Matejki i Gadomskiego oraz na Akademii Wiedeńskiej, w pracowniach Edmunda Hellmera i Karola Kundmana. W latach 1890 do 1894 mieszkał i tworzył we Lwowie, następnie od 1894 do 1932 w Wiedniu, a od 1932 do 1940 w Warszawie. Podczas I wojny światowej prowadził w Wiedniu schronisko dla legionistów polskich. W 1924 został głównym medalierem mennicy polskiej w Warszawie, 1925 powrócił do Wiednia.

Nauczał w lwowskiej szkole artystycznej Marcelego Harasimowicza, następnie w wiedeńskim muzeum technicznym. Po powrocie do Polski został konserwatorem Państwowych Zbiorów Sztuki na Zamku Królewskim.

Tworzył w stylu realizmu akademickiego (prace Czarnogórka, Serbka, Marokanka, Derwisz, Wajdelota). Za rzeźbę Słowianin zrywający pęta został nagrodzony w 1888 przez warszawskie Towarzystwo Sztuk Pięknych. Na przełomie XIX i XX zaczął się skłaniać w kierunku secesji i symbolizmu (rzeźba Salome oraz epitafium Heleny Modrzejewskiej w Kościele św Krzyża w Krakowie).

Od 1932 był mężem Eufemii vel Jacobsen Müller (1896–1967).

Pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 125-4-20)

                                      Moneta 5 złotych 1925 Konstytucja - projekt Stanisława Lewandowskiego.

Ważne dzieła:

• pomnik Adama Mickiewicza w Rzeszowie
• medaliony:
  • A. Małeckiego,
  • „Legionów polskich” (1915),
  • Józefa Piłsudskiego (1916),
  • „Powstania Polski”
• medal pamiątkowy legionów polskich (1918)
• popiersie Kazimierza Grocholskiego w gmachu Parlamentu w Wiedniu
• medalion na sarkofagu Adama Mickiewicza w Katedrze Wawelskiej
• sarkofag Heleny Modrzejewskiej na cmentarzu Rakowickim
• posąg św. Polikarpa w kościele parafialnym w Poli
• epitafium Marceliny Czartoryskiej w kościele Mariackim w Krakowie
• popiersia Wincentego Pola w kościele Franciszkanów w Krakowie
• wystrój rzeźbiarski fasad domu Spokornego (1904–1906)
• medal Franciszka Nowodworskiego
• medaliony i plakiety portretowe:
  • Floriana Ziemiałkowskiego,
  • Wincentego Pola,
  • Adama Mickiewicza,
  • Henryka Sienkiewicza,
  • Fryderyka Chopina,
  • Leona Bilińskiego,
  • ks. Józefa Poniatowskiego
• moneta 5 złotych 1925 Konstytucja
• Źródło": 
  

  Stanisław Roman Lewandowski - Wikipedia

Stanisław Roman Lewandowski

#sztuki wizualne

Autor: Culture.pl

Początkowo parał się aktorstwem i pracą w teatrze. W latach 1879-1882 studiował rzeźbę w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Walerego Gadomskiego, następnie w Akademii wiedeńskiej, w pracowniach Edmunda Hellmera i Karola Kundmana. W okresie 1890-1894 przebywał we Lwowie, gdzie nauczał w szkole artystycznej Marcelego Harasimowicza oraz wydawał pismo "Nasza Sztuka". Od 1894 do 1932 mieszkał głównie w Wiedniu, gdzie tworzył i publikował, a po I wojnie światowej wykładał rzeźbę w Technisches Museum für Industrie und Gewerbe. W 1932 przeniósł się na stałe do Warszawy, gdzie pełnił funkcję konserwatora Państwowych Zbiorów Sztuki na Zamku Królewskim.

We wczesnej twórczości Lewandowski tworzył zgodnie z estetyką akademickiego realizmu. Powstawały wówczas portrety charakterystyczne (np. Czarnogórka, Derwisz, Marokanka, Serbka) oraz kompozycje alegoryczne i rodzajowe (Wajdelota, Przy studni, Zaporożec). Najsłynniejszą rzeźbą z tego okresu był Słowianin zrywający pęta, wystawiony po raz pierwszy na Pierwszej Wystawie Sztuki Polskiej w Krakowie w 1887, a następnie wyróżniony I nagrodą w konkursie warszawskiego Towarzystwa Sztuk Pięknych w 1888. Lewandowski zajmował się również rzeźbą portretową, modelując m.in. wizerunki Henryka Sienkiewicza, Heleny Modrzejewskiej i Kazimierza Grocholskiego.

Po roku 1900 w twórczości artysty zaznaczyły się wpływy symbolizmu i secesji. Zauważyć to można m.in. w rzeźbie Salome z 1904, plakiecie Ars z 1899, czy też epitafium Heleny Modrzejewskiej w kościele św. Krzyża w Krakowie (1910). Później jednak Lewandowski skłonił się ku formom bardziej klasycznym, czego przykładem są projektowane przezeń pomniki oraz popiersia portretowe (np. Portret Ignacego Mościckiego z 1933).

W dorobku artysty ważną pozycję zajmują medale, plakiety i projekty monet, a także drobne przedmioty użytkowe ze szlachetnych metali. W 1924 i 1925 współpracował z medaliernią Mennicy Państwowej w Warszawie; wybito wówczas m.in. próbną 5-złotówkę według jego projektu.

Stanisław Roman Lewandowski był także wybitnym krytykiem sztuki publikującym swe artykuły w wielu czasopismach polskich (m.in. w "Życiu", "Tygodniku Ilustrowanym" i "Wędrowcu"). Jest autorem monografii życia i twórczości Henryka Siemiradzkiego wydanej w 1904 i 1911 oraz sztuk scenicznych granych w 1903 i 1908 w teatrach warszawskich.

Podstawowa bibliografia:

• "Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. V", Warszawa 1993 (Hanna Kubaszewska)
• Mikocka-Rachubowa Katarzyna, "Rzeźba polska XIX wieku. Od klasycyzmu do symbolizmu". Katalog zbiorów. Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1993

Autor: Piotr Szubert, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, luty 2002

Żródło: 

Stanisław Roman Lewandowski - Życie i twórczość | Artysta