Piękna nazwa tej wsi Bógpomóż spowodowała, ze postanwiłem materiał jej dotyczący zamieścić na moim blogu. Zwykle zajmuję się osadnictwem z terenu wojwództwa łódzkiego....
Dla szerszego przybliżenia tematu postanowiłem zamieścić materiał zamieszczony na stronie gminy Bobrowniki
Pamiątki po potomkach imigrantów... z Niemiec i Holandii
Choć dziś trudno w to uwierzyć to jednak przed wiekami przybywali do Rzeczypospolitej, w tym na obszar królewskich dóbr zarządzanych z zamku w Bobrownikach, koloniści z Niderlandów i Niemiec uchodzący przed religijnymi prześladowaniami. Nazywani byli "olędrami", a ich osadzanie w pobliżu Bobrownik rozpoczęto na początku XVII w. nazywanego "Srebrnym Wiekiem Polski".
Zachowały się chaty olęderskie i cmentarze ewangelickie.
Stary Bógpomóż, cmentarz ewangelicki. Fot. Karol Kostrzewski
Najstarsze wzmianki o osadnictwie olęderskim na terenie dzisiejszej Gminy Bobrowniki pochodzą z 1616 r. Początek XVII w. to czas bezwzględnej kontrreformacji w Niderlandach rządzonych przez habsburskiego władcę Karola V Hiszpańskiego. W tym czasie królewszczyzny zarządzane przez starostów rezydujących na zamku w Bobrownikach oczekiwały na zagospodarowanie. Holendrzy, którzy sprawnie "wydzierali morzu" obszary pod grunty uprawne z powodzeniem zastosowali swe umiejętności nad brzegiem Wisły w pobliżu Bobrownik.
Pierwszy przywilej wydał dla olędrów Starosta rezydujący na zamku w Bobrownikach Andrzej Tulibowski 15 listopada 1618 r. dając prawne podstawy do zasiedlania wsi Bógpomóż, której obszar już w starożytności był miejscem aktywności ludzkiej. Świadczy o tym odnaleziony tu skarb tj. 52 denary Hadriana (cesarza rzymskiego w latach 117-138 n.e.). Starosta Tulibowski potwierdził kontrakt z olędrami 29 grudnia 1620 r.
Grupa olędrów zwana "gminą" zawarła ze starostą bobrownickim kontrakt na dzierżawę czasową, a później wieczystą. Jedyną powinnością olędrów wobec Starosty było płacenie czynszu. Nie dotyczyła ich pańszczyzna.
W pobliżu Bobrownik olędrzy znaleźli spokój. Mogli bez przeszkód wyznawać swoją religię, a przede wszystkim uczynili zagrożony wylewami i niezagospodarowany brzeg Wisły wydajnym polem uprawnym dając początek wsi Bógpomóż, którą w 1779 r. zamieszkiwało 140 protestantów.
Oprócz Bógpomóż dobrami królewskimi należącymi do starostów rezydujących na bobrownickim zamku były Rybitwy. W XVI w. dobra królewskie zarządzane z bobrownickiego zamku zostały poszerzone o wsie Gnojno i Celiny, których właścicielka Zofia z Kościelca drogą zamiany przekazała je królowi za wieś Dobre na Kujawach. Z tych dziedzin takie pożytki odniesiono, że na zamek drewno zyskiwano.
Olędrzy zakładali wsie w układzie tzw. rzędówki bagiennej cechującej się zabudową po jednej stronie wytyczanej w najwyższym punkcie drogi, tj. między rzeką a główną drogą biegnącą przez wieś. Dziś układ ten jest coraz mniej czytelny w miejscowości Stare Rybitwy, zaś w miejscowościach Miszek i Stary Bógpomóż pozostaje wręcz nienaruszony. Pojedynczy osadnik dostawał prostokątny pas ziemi na linii Wisła - droga. Trójpolowy system upraw był podstawą gospodarki rolnej olędrów.
Druga fala osadnictwa olęderskiego nastąpiła w XVIII w. i różniła się od pierwszej narodowością kolonistów (byli to najczęściej Niemcy choć zdarzali się też Polacy) oraz układem wsi tzw. samotniczych i rozproszonych. W przeciwieństwie do zbiorowego kontraktu w pierwszej fali osadnictwa w kolejnej umowy z właścicielem gruntu zawierali koloniści osobno stąd ich obowiązki były różne. Podobnie jak w pierwszej fali osadnictwa olęderskiego chłopi mieli wolność osobistą i płacili czynsz.
Pamiątką po kolonistach olęderskich są 4 cmentarze ewangelickie w miejscowościach Białe Błota, Gnojno, Stare Rybitwy, Stary Bógpomóż, 3 budynki nieczynnych kaplic (Gnojno, Stare Rybitwy, Stary Bógpomóż), drewniane chaty, których jest coraz mniej i wkrótce mogą być tylko wspomnieniem tj. dwa domy zbudowane na początku XIX w. we wsi Stary Bógpomóż i chata z końca XVIII w. w miejscowości Miszek.
Opracował: Karol Kostrzewski
-3.jpg)
-149%20(1)-5.jpg)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz